Orzekanie osób przed 16. rokiem życia
Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych „osoby, które nie ukończyły 16. roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.”.
W celu uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności należy we właściwym miejscowo miejskim/ powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności złożyć:
- wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności,
- zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się dziecko, wydane nie wcześniej niż na 30 dni przed dniem złożeniem wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności,
- wszelkie inne dokumenty medyczne mogące mieć wpływ na ustalenie zakresu niepełnosprawności np. aktualne badania diagnostyczne, konsultacje i opinie specjalistyczne, ewentualne karty informacyjne z pobytów w szpitalu, itp.
Wniosek o wydanie orzeczenia dla osoby przed 16-tym rokiem życia składa przedstawiciel ustawowy albo opiekun prawny.
Postępowanie przed zespołem orzekającym, w sprawach nienormowanych przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych regulowane jest przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. Sprawy załatwiane są bez zbędnej zwłoki, jednakże sprawy wymagające postępowania wyjaśniającego rozpatrywane są nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowane – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
O posiedzeniu składu orzekającego rodzice lub opiekunowie prawni z orzekanymi dziećmi są zawiadamiani z 7-dniowym wyprzedzeniem. Podczas posiedzenia, członkowie składu - powołani spośród specjalistów zatrudnionych w zespole orzekającym - ustalają zgodnie z przepisami prawa oraz standardami medycznymi zakres niepełnosprawności oraz stopień ograniczeń spowodowanych chorobą osoby. Przy ustalaniu niepełnosprawności dokonuje się oceny aspektu biologiczno-społecznego osoby orzekanej.
Orzeczenie ostateczne (co do którego upłynął termin do wniesienia odwołania) stanowi podstawę do wydania legitymacji dokumentującej niepełnosprawność. Symbol przyczyny niepełnosprawności wpisywany jest na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka. Osoba, która ukończyła 16 lat i uzyskała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w celu uzyskania legitymacji zobowiązana jest do dostarczenia zdjęcia.
W orzeczeniu zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, poza ustaleniem niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:
- odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,
- szkolenia, w tym specjalistycznego,
- zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,
- uczestnictwa w terapii zajęciowej,
- konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
- korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
- konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
- spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 3a pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym,
- prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (bierze się pod uwagę rodzaj niepełnosprawności, czy dziecko porusza się na wózku inwalidzkim, jest leżące, ma znaczne ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów i innych czynności fizjologicznych).
Od orzeczenia miejskiego/ powiatowego zespołu przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem powiatowego zespołu, który orzeczenie wydał. Jeżeli powiatowy zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. W przypadku braku podstaw do zmiany orzeczenia powiatowy zespół przesyła odwołanie wraz z aktami sprawy do wojewódzkiego zespołu – w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania.
Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który orzeczenie wydał. Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. W przypadku braku podstaw do zmiany orzeczenia w całości organ II instancji przesyła odwołanie wraz z aktami sprawy do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności wydanego przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności nie oznacza automatycznego przyznania konkretnych świadczeń, ulg czy uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym. Świadczenia takie są przyznawane osobom posiadającym orzeczenie przez określone instytucje np. samorządy lokalne takie jak ośrodki pomocy społecznej, wydziały komunikacji bądź centra pomocy rodzinie. Zakres ulg i świadczeń jest regulowany odrębnymi przepisami prawa.